Dokter bibber: over de maatregelen om de job van leerkracht aantrekkelijker te maken

Schrijfster Ruth Lasters werkt als leerkracht in het middelbaar onderwijs en reageert op de pas aangekondigde maatregelen van het Ministerie van Onderwijs om de job van leerkracht opnieuw aantrekkelijker te maken.

Het hebben van een vaste hand is niet noodzakelijk om te winnen bij het spel ‘Dokter Bibber’. Je kan ook gewoon het batterijtje verwijderen, waardoor je roekeloos orgaan na orgaan kan optillen zonder dat het rode waarschuwingslampje gaat branden. Valsspelen heet dat. De operatie mag dan wel geslaagd lijken, maar je hebt wel met je pincet duchtig tegen orgaanwanden getikt.
Minister van Onderwijs Crevits lijkt na intensief overleg met de vakbonden een geslaagde ingreep te hebben uitgevoerd op het Vlaamse lerarenkorps. Een goedbedoelde loonsverhoging werd ingenesteld en een uiterst nuttige bypass werd geplaatst voor een betere doorstroming van jonge krachten naar het onderwijs. Maar behoren deze prachtige, welkome maatregelen niet veeleer tot het stadium van de verdoving en de voorbereiding, dan tot de reddende ingreep zelf?

Volgens een studie van het onderzoeksbureau iVOX (2017) riskeren vier op de tien personeelsleden een burn-out tijdens hun onderwijsloopbaan. Dat heeft vele redenen. De functieomschrijving van een schooldirecteur lijkt eerder op het draaiboek van een volledig evenementenbureau. Klassen zijn almaar vaker archipels van jongeren met gedrags- en leerstoornissen met ook nog eens de meest diverse taalverwervingsniveaus. Toch verdienen ook deze jongeren stuk voor stuk de beste onderwijskansen. Zorgleerkrachten van lagere scholen worden ingezet als multiproblemsolvers terwijl ze zich zouden moeten kunnen focussen op intensieve individuele remediëringstrajecten van kwetsbare kinderen. Kleuterleerkrachten moeten aldoor taken uitvoeren van een verzorgende terwijl er ruim twintig kleintjes op hen zitten te wachten op motorische, cognitieve, sociale en verbale prikkels.

In het middelbaar onderwijs ervaren veel collega’s net als ikzelf geregeld bovenmatige stress door het najagen van ontzettend veel eindtermen die binnen absurd weinig lestijden dienen gerealiseerd te worden. Een taalleraar met bijvoorbeeld wekelijks twee lesuren per klas wordt verondersteld met een waaier aan dynamische werkvormen lees- spreek-, schrijf- en luistervaardigheid aan te leren, én woordenschat én grammatica én culturele fijngevoeligheid én mediazelfredzaamheid. Binnen dezelfde lestijden moet hij deze kennis en vaardigheden ook nog eens op een even gevarieerde wijze evalueren én remediëren, wat vaak uitmondt in ademnood bij zowel de leerlingen als de lesgever. In plaats van jongeren stressbestendig te maken, riskeren sommige leerkrachten ongewild het spurten-en-zuchten-model aan hen door te geven, met als gevolg juist hogere stressgevoeligheid en weerzin om zelf terecht te komen op de arbeidsmarkt.
Meer realistische leerplannen zouden een boost betekenen voor het jobplezier dat de meeste leerkrachten oprecht ervaren als ze aan de slag gaan met jongeren. ‘Werkbaar werk’ zoals Caroline Gennez (SP.A) het in deze krant (DS, 24/02-25/02) verwoordde, zou leerkrachten in staat stellen opnieuw veel meer te kunnen vertrekken vanuit hun menszijn, waardoor de band tussen pupil en lesgever zich veel zekerder zou kunnen ontwikkelen. Zulke relatie is volgens breinexperten zoals Kees Vreugdenhil (Breinkennis voor opvoeding en onderwijs, Noordhoff Uitgevers) immers onontbeerlijk om tot leerwinst te komen.

Het Ministerie van Onderwijs lanceert met haar recente maatregelen een reclamecampagne om de baan van leerkracht aantrekkelijker te maken, maar blijkt blind te zijn voor het feit dat de echte ambassadeurs de lesgevers zelf zijn die dagelijks oog in oog met de doelgroep staan. Gelukkigere leerkrachten zijn niet alleen betere verkopers van leerwelzijn, wat een forse daling van ongediplomeerde schoolverlaters tot gevolg zou hebben. Ontspannen docenten zijn eveneens veel succesvollere promotors van het leerkrachtenberoep dan overwerkte personeelsleden die als paperclips krampachtig tussen de duizelingwekkende pagina’s van leerplannen wonen.

Het gros van het Vlaamse onderwijskorps wil de luttele loonsverhoging wellicht dankbaar in ontvangst nemen. Maar door de burn-outbibber dreigen velen de schamele extra muntstukken uit hun handen te laten glippen in plaats van er maandelijks toch wel een halve yogasessie of een kwart saunabeurt mee te kunnen betalen. Misschien is de loonstijging net hoog genoeg om er een nieuw batterijtje voor de beleidsmakers mee te kopen, zodat het rode waarschuwingslampje weer werkt om zonder bedrog en met de vereiste voorzichtigheid Dokter Bibber te kunnen spelen.