Cruiseterminal: over het risico op sociaal onrecht door het invoeren van centrale examens

Vandaag zat ik net als duizenden andere leerkrachten in delibererende klassenraden die een A- , B- of C-attest toewijzen aan scholieren. Ik vind het boeiend om deel te mogen uitmaken van een orgaan dat zijn beslissing baseert op een waaier van gegevens: de cognitieve ontwikkeling, het psycho-emotionele kader en de zelfredzaamheid bij eventuele leerobstakels. Het schooljaar van een leerling wordt in zijn volledige gelaagdheid overschouwd als was het een cruiseschip dat met al zijn dekken aanmeert.

Nu meerdere politieke partijen de invoering van centrale examens willen, rijst de vraag of de eindbeslissing in de toekomst niet zo eendimensioneel dreigt te worden als een vlot. Velen mogen dan nog beweren dat zulke centrale proeven het evaluatiesysteem niet zouden uithollen, maar juist zouden uitbreiden. Toch ben ik sceptisch.
Zelfs ronduit verontrust ben ik als ik lees in het tijdschrift Klasse dat onderwijsexperten zoals cognitief psycholoog Wouter Duyck (UGent) pleiten voor ‘standaardtoetsen die in sterke mate bepalend zijn voor de oriëntering van leerlingen’. Ik steiger al helemaal als Open VLD’er Franc Bogovic dit systeem in Knack promoot als ‘een slimme manier om leerprestaties te volgen en mogelijk zelfs te verhogen op een sociaal eerlijke manier’.

Ik zie voorlopig niet in hoe een beslissing bijna louter gebaseerd op standaardtoetsen die enkel de kennis en vaardigheden in kaart brengen, sociaal eerlijk kan zijn. Zeker als je beseft dat zulke universele proeven per definitie zullen geschieden via het medium taal. Een talige test kan alleen fair zijn als de resultaten daarna van hun kilheid worden ontdaan door ze in een complexe context te plaatsen: de thuistaalsituatie, de socioculturele achtergrond, de emotionele maturiteit en het afgelegde schooltraject.
En hoe kunnen doorslaggevende standaardtoetsen überhaupt rechtvaardig zijn tegenover leerlingen met leerstoornissen? In ons huidige evaluatiesysteem krijgen deze jongeren hun hele schoolloopbaan de tijd om een hoogstpersoonlijke toolbox te ontwikkelen. Deze wordt nu wél mee in beschouwing genomen alvorens een attest wordt toegekend.
Experten zoals bovengenoemde beweren dat gestandaardiseerde examens zouden leiden tot ‘minder waterval’. Bedoelt men daar misschien mee dat hele groepen jongeren niet langer van de elitaire onderwijsrots zouden vallen omdat ze door het nieuwe oriënteringsmodel niet eens meer zouden mogen starten aan de zogezegde top?

Centrale examens waaraan een te zwaar gewicht wordt toegekend dreigen de populatie van Vlaamse jongeren in tweeën te breken zoals een immense Titanic van taalverwervingsniveau. De ene helft heeft natuurlijk geluk en stormt zodra de test-stress losbarst naar de sloepen vervaardigd uit oerdegelijke moedertaal rustend op een sterke cognitieve ouderlijke bodem. Het andere deel stormt ook naar het dek, op zoek naar reddingssloepen van hoogwaardige taalsteun en geraffineerde leerstoornis-remediëringsmaterialen. Oh ja, voor sommigen een detail: er zijn lang niet genoeg sloepen voor iedereen, maar dat zal niemand verbazen. Dat weet men al sinds 15 april 1912.